Program małej retencji. Więcej wody w lasach

Prawie pół miliona metrów sześciennych wody zostanie zatrzymane w lasach Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie w wyniku najnowszej odsłony programu małej retencji. Ostatnie dni deszczowe sprawiły, że wykonane jesienią zbiorniki napełniają się właśnie wodą.

– Miło patrzeć, jak podnosi się jej poziom w oddanym niedawno do użytku zbiorniku retencyjnym nr 3 w leśnictwie Nowa Wieś – mówi Bartłomiej Peret, nadleśniczy Nadleśnictwa Kolbuszowa. – Zbiornik ten zasilany jest odpływem ze śródleśnych cieków. Całkowita powierzchnia obiektu to prawie dwa hektary, powierzchnia lustra wody przy maksymalnym piętrzeniu prawie półtora hektara, a objętość sięga 18 tysięcy metrów sześciennych wody. Średnia głębokość wynosi około metra, ale są przegłębienia sięgające trzech metrów.

Zbiornik retencyjny nr 3 w Leśnictwie Nowa Wieś w trakcie napełniania. Foto: Kamil Krupa.

Obecnie trwa również proces zadarniania się skarp brzegowych, które przyciągają już różne gatunki płazów i ptaków.

Zasadniczym celem programu małej retencji jest wzmocnienie odporności lasu na zagrożenia związane ze zmianami klimatu, ale spowolnienie spływu ma też pozytywne skutki ekologiczne.

Program zaczęto w 2007 roku i w ciągu następnych sześciu lat na niżu podkarpackim budowano 35 obiektów, w tym 13 zbiorników wodnych o pojemności 336 tys. metrów sześciennych wody. W tym samym czasie w górach  zrealizowano 500 obiektów, w tym między innymi: zbiorniki retencyjne magazynujące prawie 600 tys. metrów sześciennych wody, mosty, przepusty, brody, zabezpieczenia brzegów rzek i potoków, zabezpieczenia osuwisk. Projekt miał na celu przede wszystkim spowolnienie odpływu wód, zwiększenie możliwości retencyjnych zlewni górskich oraz renaturyzację cieków stałych oraz obszarów podmokłych, jak i przywracanie w nich ciągłości biologicznej.

Zbiorniki kaskadowe pozwalają spowolnić spływ na stromych stokach.

– W 2016 roku rozpoczęliśmy realizację kolejnych dwóch projektów małej retencji, mając przede wszystkim na względzie wzmocnienie odporności lasów na zagrożenia związane ze zmianami klimatu oraz zwiększenie ich zdolności retencyjnych – mówi Bogusław Krzanowski, naczelnik Wydziału Infrastruktury Leśnej RDLP w Krośnie. – Mamy też na względzie zapobieganie powstawaniu lub minimalizację skutków zjawisk naturalnych takich jak: powodzie i podtopienia, susza i pożary. W tej odsłonie programu uczestniczy 10 nadleśnictw górskich i 7 nizinnych.

W górskiej części regionu powstaje łącznie 247 obiektów a ilość zretencjonowanej wody sięgnie 104 tys. metrów sześciennych. Natomiast w nizinnej części w 48 obiektach będzie można zatrzymać około 322 tysiące metrów sześciennych wody.

Na obiektach wykonanych w ubiegłych latach widać już bogate życie biologiczne. Zbiornik Niwiska w Nadleśnictwie Tuszyma.

W pracach preferowane są metody naturalne lub techniczne spełniające wymagania środowiskowe, a zastosowane rozwiązania muszą być trwałe, bezawaryjne i w miarę możliwości bezobsługowe.

– Najczęściej wykorzystujemy proste konstrukcje z naturalnych miejscowych materiałów takich jak: drewno, faszyna, kamień, piasek czy grunty spoiste, w wyniku czego ograniczamy transport, zmniejszamy koszty inwestycji oraz minimalizujemy ujemne skutki przyrodnicze podczas budowy – wyjaśnia Grażyna Zagrobelna, dyrektor RDLP w Krośnie. – Kubatura obiektów jest ważna, ale dla nas równie istotny, choć trudny do wyliczenia jest efekt zatrzymanej wody w podłożu leśnym, bo on dopiero pozwoli poprawić kondycję drzewostanów i zwiększyć różnorodność biologiczną lasów.

Na wielu oddanych niedawno zbiornikach retencyjnych obserwuje się już liczne gatunki ptaków, w tym dość rzadkie, jak bielik czy czapla biała.

Mimo suszy w zbiornikach retencyjnych utrzymuje się lustro wody. Nadleśnictwo Stuposiany.

Zakończenie prac i oddanie do użytku ostatnich obiektów małej retencji planowane jest do połowy 2021 roku. Łączny koszt prac to prawie 55 mln złotych, finansowany ze środków Unii Europejskiej i ze środków własnych nadleśnictw.

Edward Marszałek
rzecznik prasowy RDLP w Krośnie